Agrariërs hebben te maken met mentale uitdagingen. Onder andere onzekerheid over veranderende wet- en regelgeving en maatschappelijke discussies zorgen voor stress. En wanneer boeren mentale problemen ervaren, blijkt hulp zoeken vaak een drempel. Dit blijkt uit onderzoek van GGD IJsselland binnen het project ‘Boeren in Beeld’. Het project bestond echter niet alleen uit het doen van onderzoek. GGD IJsselland werkte, samen met boeren, ook direct aan concrete acties om de situatie te verbeteren. Boeren in Beeld richtte zich op drie actiepunten: praktisch ontzorgen, de dialoog met huisartsen en weerbaar ondernemerschap. Het project ‘Boeren in Beeld’ is mogelijk gemaakt door de Provincie Overijssel en is nu - na ruim 2 jaar - afgerond.
Uit alle fasen van het onderzoek blijkt dat agrariërs te maken hebben met mentale uitdagingen. Onzekerheid over veranderende wet- en regelgeving zorgt voor stress, net als maatschappelijke discussies en bedrijfsovernames. Negatieve berichtgeving in de media wordt soms persoonlijk opgevat en kan leiden tot een gevoel van onderwaardering. De verwevenheid van werk en privé in de agrarische sector maakt het extra uitdagend om balans te vinden.
Wanneer boeren mentale problemen ervaren, blijkt hulp zoeken vaak een drempel. Ze weten niet waar ze terechtkunnen, hebben moeite om over hun gevoelens te praten, denken dat ze het zelf moeten oplossen of ervaren dat hulpverleners onvoldoende agrarische kennis hebben, waardoor de geboden ondersteuning niet goed aansluit.
Naast het verzamelen van kennis richtte Boeren in Beeld zich op drie concrete actiepunten: praktisch ontzorgen, de dialoog met huisartsen en weerbaar ondernemerschap. Annelot van Rooij, onderzoeker bij GGD IJsselland en Ida Besten, boerin en vertrouwenspersoon zijn betrokken bij het project en leggen uit wat er binnen deze actiepunten gedaan is:
Annelot: “Praktisch ontzorgen kan op verschillende manieren. Denk bijvoorbeeld aan ondersteuning bij het houden van regie of het overnemen van bepaalde taken van de boer. In dit project hebben we samengewerkt met relevante partijen, wat heeft geleid tot een advies voor partnerorganisaties.” Ida vult aan: “Ja, heel concreet bijvoorbeeld: Hoe voer je nu ‘het goede gesprek’ als je bij een boer komt.”
Annelot: “De rol van de huisarts kwam in ons onderzoek regelmatig naar voren. Veel huisartsen zijn zich nog onvoldoende bewust van de mentale uitdagingen van agrariërs.” Ida vult aan: “En boeren weten op hun beurt niet altijd welke hulpmogelijkheden er via de huisarts en de POH-GGZ (praktijkondersteuner geestelijke gezondheidszorg) beschikbaar zijn. Om dit te verbeteren, hebben we een presentatie en een artikel ontwikkeld die hier aandacht voor vragen.”
Het actiepunt ‘weerbaar ondernemerschap’ draait om veerkracht en energie in het werk en daarbuiten. Ida: “We hebben geleerd dat dit thema toegankelijker wordt voor boeren, als het gekoppeld is aan een onderwerp waar boeren in de praktijk direct iets aan hebben. Zo is er positieve ervaring opgedaan in studieclubverband met een cursus timemanagement. Dit advies hebben we aan Taboer meegegeven, zij geven al trainingen op dit vlak. Voor de jonge (toekomstige) ondernemers heeft TABOER een nieuwe onderwijsmodule ontwikkeld. Deze module richt zich op het versterken van de mentale veerkracht en ondernemingsvaardigheden.”
Tijdens het onderzoek zijn waardevolle samenwerkingen opgebouwd met verschillende partijen die met agrariërs werken. Dit heeft geleid tot kennisdeling, nieuwe initiatieven en presentaties voor diverse doelgroepen. Annelot: “We zien dat het onderwerp boerenwelzijn steeds meer aandacht krijgt en hopen dat dit project bijdraagt aan een bredere beweging.” Ida: “Iedereen om de boer heen kan iets betekenen. Als ‘mens’ aanwezig zijn voor elkaar en aandacht hebben voor het verhaal van de agrariër is iets om blijvend in te investeren en uit te dragen.”
Het project Boeren in Beeld van GGD IJsselland is mogelijk gemaakt door Sociale Kwaliteit van de Provincie Overijssel. De afgelopen twee jaar heeft GGD IJsselland samengewerkt met agrariërs en professionals om boerenwelzijn te bevorderen. Het project bestond uit meerdere fases. Het startte met verkennende interviews met professionals, gevolgd door een vragenlijst voor agrariërs. De laatste fase was participatief en actiegericht: samen met agrariërs en professionals zijn we aan de slag gegaan met concrete doelen om de mentale gezondheid van boeren te bevorderen. In de eindrapportage doen we aanbevelingen hoe betrokken partijen verder kunnen werken aan de mentale gezondheid van agrariërs.
Bekijk de rapportage Boeren in Beeld, samen aan de slag voor boerenwelzijn (2025)